Al jarenlang is de vraag, baby op de rug of op de buik? Het overheersende gedachtegoed in onze maatschappij is momenteel de buikligging tijdens de wakkere momenten. Internet staat bomvol tips hoe je het je baby aangenaam kunt maken al liggend op zijn buik, daar jonge baby´s er naar enkele minuutjes al zat van zijn en het helemaal niet prettig vinden. Als Pikler pedagoog is mijn visie op deze vraag, net het tegenovergestelde de rugligging adviseer ik als uitgangspositie.
Dr. Emmi Pikler en haar medewerkers hebben de bewegingsontwikkeling van jonge kinderen, tussen 0 en 3 jaar die opgroeiden in het Loczy huis, tot in detail geobserveerd en geanalyseerd. Zij hebben na vele jaren van onderzoek, observatie en documentatie weten te concluderen dat de rugligging als uitgangspunt voor baby´s de beste keuze is voor het meest natuurlijke en kwaliteitsvolle verloop van de bewegingsontwikkeling. Zij heeft in haar tijd als directeur van het Loczy huis in Budapest, waar zij voornamelijk haar onderzoeken en observaties gedaan heeft, twee groepen vanaf de geboorte op hun buik gelegd. Dit ten opzichte van alle andere kinderen die hier altijd vanaf de rug zijn opgegroeid – en dus nooit door begeleidsters op hun buik werden gelegd. Zij heeft toen weten te constateren dat buikligging een nadeel bleek aangaande de kwaliteit, de harmonie en coördinatie van de grote en fijne motoriek. Ze hebben geconstateerd dat kinderen die zijn opgevoed vanaf de buikligging in de periode tussen 3 en 18 maanden oud vaker hun evenwicht verloren ten opzichte van de kinderen die opgevoed waren vanaf de rugligging. Onder andere deze conclusies hebben voor Pikler bewezen dat de rugligging als uitgangspunt voor baby´s de beste keuze is. Daarmee worden kinderen die opgroeien vanuit de Pikler uitgangspunten nooit in een houding gelegd of gezet waar ze niet zelf in of uit kunnen komen
(Lasst mir Zeit, Die selbstständige Bewegungsentwickelung des Kindes bis zum freien Gehen E. Pikler)
“If we give children enough space and possibilities for free movement, they will move as beautifully and gracefully as animals: nimbly, simply, confidently and naturally” Dr. Emmi Pikler
Dat de buikligging belangrijk is voor de ontwikkeling van je baby, dat zal ik nooit tegenspreken. Wat ik echter wel tegenspreek is het belang van de buikligging vanaf de geboorte en de opbouw van buikligtijd voor jonge baby´s. Het feit wil namelijk dat wanneer je een baby op laat groeien vanuit vrije bewegingsontwikkeling en jij de juiste randvoorwaarden weet te schetsen, de baby op een dag helemaal zelfstandig zal kiezen voor buikligtijd en dan is je baby comfortabel in deze houding en zal hij met veel plezier op zijn buik liggen te spelen. Tot die tijd pleit ik voor liggen op de rug ook tijdens het spelen!
De algemene overtuiging is dat baby’s minder zouden bewegen wanneer zij plat op hun rug gelegd worden tijdens het spel, dat we een baby op de buik moeten stimuleren zodat de baby meer zal bewegen. Maar is dat wel zo?
In het boek: ‘Mein baby entdeckt sich und die Welt’, beschrijft Monika Aly Fysiotherapeut en Piklerdocent het zeer duidelijk:
“Op de buik gelegd, kan de baby de eerste drie maanden het hoofd slechts met grote inspanning optillen. Aangezien de schouders en bovenste rugspieren nog niet voldoende ontwikkeld zijn, kan hij zijn (in verhouding tot zijn lichaam) nog te zware hoofd alleen door zijn nekspieren volledig aan te spannen optillen. Dit veroorzaakt extra spanning en vermoeidheid.
Daarbij kan de baby liggend op de buik zijn armen niet voldoende bewegen en niet vrij met zijn benen trappelen. Vanwege de beperkte bewegelijkheid van de benen, worden de voeten ongelijk en overwegend aan de binnenkant belast.
Qua lichamelijke en cognitieve ontwikkeling biedt rugligging daarentegen de pasgeborene de mogelijkheid zijn hoofd van links naar rechts te bewegen en om zich heen te kijken. Hierdoor worden geleidelijk de nek- en rugspieren sterk genoeg om zijn hoofd in het midden te kunnen houden. Hij kan ongehinderd trappelen, benen en voeten in alle richtingen bewegen. Dit bevordert tevens een gezonde ontwikkeling van de heupgewrichten, aangezien de heupkop door het trappelen de vorming van de heupkom stimuleert. De buikspieren die in de buikligging worden verwaarloosd, worden op de rug juist geactiveerd.
Hij kan zijn armen optillen en al snel vrij door de lucht bewegen, de handen naar de mond brengen en wat later ernaar kijken. Deze eerste grote coördinatie-prestatie kan hij alleen liggend op zijn rug uitvoeren. In deze positie kan hij bovendien zien wie er naar zijn bed of speelplek komt, wie hem aanspreekt en oppakt.”
Afgeplat hoofd
Hoe zit het dan met het afgeplatte achterhoofd, een vraag die ik regelmatig gesteld krijg. Hoe kan je baby een ‘mooi’ rond gevormde hoofd ontwikkelen als je, je kind alleen maar op zijn rug neerlegt? Het is een algemene overtuiging, dat een afgeplat hoofdje wordt veroorzaakt door te veel rugligtijd voor de baby. Het tegengif? “Tummy Time(builkligtijd)” volgens velen, maar is dat wel zo?
Wanneer we spreken over de rugligging als belangrijkste en meest natuurlijke uitgangspunt voor de baby om zich verder te kunnen ontwikkelen, kunnen we dit niet los zien van de randvoorwaarden; hoe leg je je baby op zijn rug te spelen.
Stel je voor dat je hier op deze wereld gloednieuw bent en alles voor het eerst ziet en hoort … het is allemaal interessant en boeiend, je wilt zoveel mogelijk onderzoeken en in je opnemen. Een schaduw op de grond, het zonnetje die door het raam schijnt, de blaadjes die door de lucht dwarrelen…. Voetstappen van mama, je broertje die langs loopt, een auto die buiten voorbij rijdt… Al deze dingen leiden ertoe, dat je baby zijn hoofd draait. Je baby wil onderzoeken vanuit welke richting dit interessante geluid, het beeld of deze beweging komt. Het zijn juist deze frequente momenten van bewegen en draaien met het hoofd, die na verloop van tijd, ervoor zorgen dat de schedelplaten gelijkmatig samensmelten – waardoor een gladde en ronde hoofdvorm ontstaat.
Iets wat zeer belangrijk is, let erop dat je baby geen uitgesproken voorkeurspositie heeft, het geen moeilijkheid, pijn of een afkeer heeft om zijn hoofd een bepaalde kant op te draaien. Vaak kunnen pasgeborenen een beetje “vastzitten”, ze hebben dan wat verdere ondersteuning van bijvoorbeeld een osteopaat nodig om weer echt vrij te kunnen bewegen. (Overigens is het normaal dat je pasgeboren baby nog een beetje ‘scheef’ ligt, dat zijn hoofd voornamelijk één kant op ligt, dat is volkomen normaal.) Observeer je baby en zorg ervoor dat hij zijn hoofd vrij (pijnloos) naar beide kanten kan bewegen. Wanneer je jonge baby zijn hoofd in een neutrale positie ligt, met zijn nek vrij, kan hij zijn hoofd vrij bewegen. En zal je baby van nature zijn hoofd constant draaien en bewegen. En biedt het vrij kunnen spelen vanuit de rugligging zoveel meer comfort en ontspanning. Daarmee is de angst dat je baby een afgeplat achterhoofdje zal ontwikkelen ongegrond.
Echter, alleen je baby op de rug leggen is niet voldoende. Om je baby de mogelijkheden te geven met zijn hoofd te draaien en bewegen, is de ondergrond waar je je baby oplegt van essentieel belang.
Denk je eens in: als jij in je lekkere zachte bed ligt. Je hoofd comfortabel op een kussen. Je woelt een beetje tot je de beste en meest fijne positie gevonden hebt, voorlopig hoef jij je niet meer te bewegen. Wat, als je nu opstaat van je zachte matras en op de harde, stevige vloer gaat liggen. Wat doet dat met je? En vooral wat doet dat met je aantal bewegingen en draaiing van onder anderen je hoofd? Je ligt nu heel wat minder stil hè! Je hoofd draait regelmatig om weer een nieuwe positie te zoeken.
Dit is exact hoe het werkt bij je baby. Wanneer wij een baby van veel comfort voorzien, een heerlijk zacht kussen om op te spelen, een zacht matras om op te liggen. Betekent dit direct heel wat minder draaiingen en bewegingen met zijn hoofd. Geef je baby een stevige ondergrond om op te spelen, een plek om actief te zijn, en je zult zien je kind is volop in beweging. Dat hoeft niet de koude kale vloer te zijn, daar mag gerust een dun kleedje op liggen. Hou er wel rekening mee, dat dit kleedje niet mee draait met je kind en stevig vast ligt zodat het geen belemmering vormt in zijn bewegingsspel. Zo bied je, je baby volop bewegingsvrijheid tijdens zijn spel vanuit de voor hem meest ontspannen houding. En hoef je geen angst te hebben voor een afgeplat achterhoofd.
Dan is het ook nog zeer van belang dat je kijkt naar de materialen die je aanbiedt aan je baby. Eén van de meest populaire speelgoedmaterialen voor baby´s is de babygym of ook wel activity boog of speelboog genoemd. Een boog van hout of kunststof, met hieraan verschillende speeltjes die je boven je baby kan plaatsen. Het idee erachter is dat je kind op die manier iets leuks heeft om naar te kijken, tegen aan te slaan en mee te spelen. Echter, wat doet die boog met de beweging van het hoofd van je baby? Juist, deze creëert een stil liggend hoofd.
Deze speelboog boven je baby zorgt eigenlijk voor een soort televisie effect. In plaats van dat je baby actief met zijn hoofd beweegt. Biedt deze speelboog zoveel prikkels dat hij zijn hoofd niet meer hoeft te bewegen, al zou je kind iets anders willen zijn ogen gaan automatisch naar de speelboog. Net zoals die van jou automatisch naar de bewegende beelden op de televisie gaan.
Doordat je baby onder de speelboog, al liggend op zijn rug, juist met zijn hoofd erg stil blijft liggen. En het nu juist de frequente momenten van bewegen en draaien met het hoofd zijn, die na verloop van tijd, ervoor zorgt dat de schedelplaten gelijkmatig samensmelten – waardoor een gladde en ronde hoofdvorm ontstaat, is die babygym, die activityboog, speelboog of een mobile boven je baby zijn hoofd niet zo´n goed idee.
Maar wat bied je dan wel aan? Het meest interessante speelgoed voor je jonge baby in de eerste periode, is zijn eigen lichaam en dan met name zijn eigen handen. Een nadeel van de buikligging is dan ook, dat je kind zijn handen niet kan ontdekken, de handen van je baby zijn dan nodig voor de steun, om het nog (veel) te zware hoofd recht omhoog te houden.
Juist vanuit de rugligging heeft je kind alle kans en volop gelegenheid zijn eigen handen te ontdekken. Die handen waar wij mensen zoveel mee doen en zoveel mee kunnen. Om uit te vinden wat er allemaal met handen kan, heeft een baby tijd, ruimte en rust nodig om ze voorbij te zien komen, te ervaren dat hij ze kan sturen, ze in zijn mond te stoppen, met de ene hand de andere te pakken, vingers te buigen en strekken, zijn pols te bewegen etc.. Daarnaast legt de ontdekking van de handen het fundament voor de oog-hand coördinatie en tegelijkertijd ontwikkeld je baby een grote concentratieboog. Daarmee is speelgoed de eerste periode eigenlijk nog overbodig. En biedt het vrij kunnen spelen vanuit de rugligging volop de mogelijkheid voor je kind om zijn eigen handen te ontdekken en geeft het hem en stevige basis voor de rest van zijn leven.
Zodra je speelgoed aan gaat bieden plaats je de materialen rond de baby, zodat je kind zelf kan kiezen waar hij mee wil gaan spelen. Door het materiaal naast je kind te plaatsen in de zogenaamde speelboog rond je kind (dus niet boven je kind) stimuleert dit je baby ook weer om zijn hoofd actief te draaien om zijn speelgoed te kunnen bekijken, te betasten en te kunnen grijpen. Op deze manier biedt de rugligging alle voordelen en zal je baby met veel plezier actief in beweging zijn tijdens zijn wakkere speelmomenten, zonder angst te hoeven hebben voor een afgeplat hoofdje of een voorkeurpositie.
Mijn antwoord op de vraag buik of rug
Vanuit mijn expertise adviseer ik altijd de rugligging voor de baby. Neem hierbij de randvoorwaarden in acht zo zal je baby met veel plezier volop in beweging zijn.
Mijn conclusie, leg je baby op de rug op een stevige ondergrond te spelen. Gebruik geen mobiles of speelbogen, maar zet enkele speeltjes rond je baby. En laat hem tijdens zijn speelmomenten actief spelen eerst op zijn rug en later verkiest je baby vanzelf zijn buik om op te gaan spelen. Vraag jezelf af, waarom zoveel haast, een baby zal gemiddeld rond zijn 4e a 5e maand op zijn zij en later op zijn buik rollen en met veel plezier op zijn buik spelen. Deze wijze van omgang met je baby geeft veel meer rust en ruimte om te genieten van het zelfstandig spel van je baby zonder allerlei tricks uit de kast te moeten halen om hem tevreden te stellen op zijn buik.
